مصاحبهنشریه پیام ساختمان با دکتر روانشادنیا در مورد پسماندهای ساختمانی
http://www.payampress.com/site/sitenews.aspx?snid=2676
مدت مدیدی است که شهروندان شاهد زباله‌های ساختمانی رهاشده در کنار معابر و شهرک‌ها به صورت روزمره هستند.وضعیت نامناسب تخلیه و دپوی نخاله‌های ساختمانی در حاشیه برخی خیابان‌ها و ورودی‌های شهر‌ها فارغ از ایجاد مشکلات زیست محیطی برای شهروندان و تصویر زشت تلی از خاک و مواد زائد، هدر رفت این پسماندهای ساختمانی را نشان می‌دهد که می‌توان در راستای بازیافت بهینه از آن مصالح جدیدی تولید کرد که بعد از پایان یافتن عمر مفید آن قابلیت بازیافت مجدد داشته باشد.
اگرچه حجم بالای تولید نخاله‌های ساختمانی در بسیاری از شهر‌ها به ویژه در تهران خبر جدیدی نیست اما بااین حال جایگاه واقعی بهره‌وری از پسماندهای شهری در ایران چندان شناخته شده نیست. بسیاری از مردم این تصور را دارند که پسماندهای شهری تنها شامل زباله‌های خانگی و پسماند کارخانه‌هاست اما پسماندهای شهری شامل تمامی مواد زائد حاصل از اماکن مسکونی، تجاری، اداری و منابع صنعتی است که از جمله آنها نخاله‌های مربوط به کارگاه‌های ساختمانی، کارخانه‌ها و معادن است.
هزینه‌های تخریب نوساز‌ها بیشتر شود
به گزارش پیام ساختمان، بسیاری از فعالیت‌های تخریبی، ساخت وساز پروژه‌های ساختمانی باعث تولید خاک و نخاله‌ها و دورریز‌هایی می‌شود که اصطلاحا «پسماندهای ساختمانی» گفته می‌شود. پسماندهای ساختمانی از سه منبع تعمیرات ساختمانی، تخریب بافت فرسوده شهری و پروژه‌های عمرانی و ساختمانی تولید می‌شود که سالانه بالغ بر چندین میلیون تن از این ضایعات ساختمانی حاصل تخریب و نوسازی در ساختمان‌سازی کشور است. در کنار آن نخاله‌های ساختمانی حاصل از ساخت وساز مراکز غیرمسکونی و تجاری و تخریب فیزیکی مراکز ازجمله سازه‌های بتنی، پل‌های فولادی، بسترسازی جاده و پاکسازی محل که قابل دسترسی نیستند را هم باید به آن اضافه کرد.
سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز دراین باره هشدار داده، شهر تهران به کارگاه‌های ساختمانی تبدیل شده‌است. هرکسی اجازه دارد هر ساختمانی را با هر چند سال عمر تخریب کند. هیچ شاخصه‌ای برای محاسبه عمر ساختمان وجود ندارد. در این فرمول باید ضریبی وجود داشته باشد که هزینه‌های تخریب ساختمان‌های نوساز بیشتر از قدیمی باشد.
مصرف 30 درصد از کل انرژی دنیا در ساخت وساز
یک دکترای مدیریت ساخت و استاد دانشگاه با اشاره به پژوهش‌های انجام شده در زمینه نخاله‌های ساختمانی گفت: حدود 30 درصد از کل انرژی مصرفی دنیا در صنعت ساختمان مصرف می‌شود که این رقم معادل3 میلیارد تن است و تنها در آمریکا سالانه 136 میلیون تن ضایعات ساختمانی ناشی از تخریب ساختمان‌ها ایجاد می‌شود.
مهدی روانشادنیا افزود: در ایران ما برآورد دقیقی برای این موضوع نداریم اما محاسبات عددی از صدور مجوز ساخت 120 میلیون مترمربع زیربنا در کل کشور در سال 1391، نشان می‌دهد در فرایند تخریب از هر مترمربع ساختمان ساخته شده یک و نیم تن آوار ایجاد می‌شود و این رقم به ازای هر متر در 120 میلیون مترمربع، بیانگر مصرف 180 میلیون تن مصالح برای این ساختمان‌هاست.
وی با بیان اینکه بیش از 90 درصد پروانه‌هایی که در تهران به صورت سالانه صادر می‌شود مربوط به پروانه‌های تجدید بنا یعنی تخریب و نوسازی است، گفت: به این ترتیب روزانه 46 هزار تن نخاله ساختمانی معادل سالانه 17 میلیون تن پسماند ساختمانی تولید می‌شود.
نخاله تهران روزانه 3/2 میلیون دلار
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در دنیا هر تن نخاله ساختمانی بین 70 تا 120 دلار قیمت گذاری می‌شود، تصریح کرد: با در نظر گرفتن حداقل این رقم در ایران، یعنی 50 دلار به ازای هر تن نخاله، روزانه در شهر تهران 3/2 میلیون دلار معادل 8 میلیارد و 50 میلیون تومان نخاله ناشی از تخریب تولید می‌شود که این عدد سالانه840 میلیون دلار معادل 2 هزار و 940 میلیارد تومان در این شهر و 1/3 میلیارد دلار معادل10 هزار و 850 یعنی حدود 11 میلیارد تومان در کل کشور برآورد می‌شود.
این پژوهشگر افزود: با دقیق‌تر شدن در این رقم و مقایسه آن با ارقام شهرداری و شرکت بازیافت زباله‌های تهران در رقمی که سال 88 اعلام کردند شهرداری حدود 16 میلیارد تومان از محل بازیافت زباله‌های تهران سودآوری داشته‌است.این رقم به ارزش امروز حدود 5 میلیون دلار می‌شود یعنی کمتر از یک درصد نخاله‌های ساختمانی را بازیافت می‌کنیم.
روانشاد نیا افزود: در کشور‌هایی مثل آلمان، سالانه از 59 میلیون تن زباله‌های ساختمانی تولیدشده،17 درصد آن بازیافت و تا 83 درصد آن نگهداری می‌شود، در انگلیس 45 درصد نخاله‌های ساختمانی بازیافت می‌شود و کشور‌هایی مثل هلند تا90 درصد نخاله‌ها را بازیافت می‌کنند.
پیمانکار تخصصی تخریب نداریم
وی با بیان اینکه تحقیقات نشان داده ما 8/7 دهم برابر متوسط دنیا و به ازای هر نفر در کشور مصالح مصرف می‌کنیم، تأکید کرد: بنابراین اولین راهکار ما برای خروج از این وضعیت اصلاح روش‌های فعلی ساخت وساز است که بسیار مصالح بر می‌باشد.
این استاد دانشگاه گفت: متأسفانه ما در کشور هیچ نوع آیین نامه یا استاندارد ملی برای تخریب ساختمان‌ها و استفاده از نخاله‌های ساختمانی نداریم، که این خود موضوع جدی است درحالی که در دنیا اقدامات زیادی انجام شده و حتی برخی کشور‌ها مثل استرالیا و هنگ کنگ، چندمین ویرایش‌های خود در زمینه استاندارد‌های تخریب و بازیافت نخاله‌های ساختمانی را انجام می‌دهند.
وی افزود: نکته دیگر نبود پیمانکار تخصصی تخریب و بازیافت در کشور است، درحالی که در امریکا با تأسیس انجمن صنفی مهندسان تخریب در سال1967، سالانه به کسی که بهترین تخریب شهری را انجام داده جایزه ایمنی تخریب داده می‌شود که سال گذشته نیز در کشور هلند برگزار شد.
تولید روزانه بیش از 50 هزار تن نخاله ساختمانی
تحت این شرایط، مدیریت این دسته از پسماند‌ها به دلیل حجم بالای تولید جزو لاینفک مدیریت پسماند شهری است. این میزان آمار از تجدید بنا و تخریب می‌تواند حجم عملیات تخریب را نشان دهد. یا به طور مثال، در شهر قزوین سال 92، میزان ضایعات ساختمانی ناشی از پسماندهای تولیدی حاصل از تخریب بنا و گودبرداری، فعالیت‌های عمرانی شهر و حفاری‌های انجام شده توسط ادارات مختلف و حاصل از تعمیرات جزیی ساختمان حدود2000 تن در روز اعلام شده‌است.
قانون مدیریت پسماند‌ها
روانشادنیا با اظهار تأسف از اینکه در کشور هیچ نوع آیین نامه یا استاندارد ملی برای تخریب ساختمان‌ها و استفاده از نخاله‌های ساختمانی وجود ندارد، افزود: اگرچه بستر قانونی زیاد است اما به دلیل نبود یکپارچگی قوانین و عدم ضمانت اجرایی به مرحله اجرا نمی‌رسد.
بااین حال، طبق اصل پنجاهم قانون اساسی و به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیان بار پسماند‌ها و مدیریت بهینه آنها، قانونی مشتمل بر23 ماده و 9 تبصره در سال 1383 به تصویب و تأیید شورای نگهبان رسید تحت عنوان قانون مدیریت پسماند‌ها، که بر این اساس تمامی دستگاه‌های اجرایی ذی ربط موظف شدند، تدابیری اتخاذ کنند که استفاده از مواد اولیه بازیافتی پسماند‌ها در تولید گسترش یابد.
در این قانون آمده‌است که اقداماتی مانند صدور مجوز خاک برداری و تخریب بنا و حفاری، صدور کارت تردد ویژه کامیون‌های حمل پسماند ساختمانی، اعزام اکیپ‌های گشت و کنترل تخلیه خاک و نخاله در محل‌های غیرمجاز، پاکسازی موارد تخلف و محل‌های تخلیه خاک و بازیافت و استفاده مجدد از پسماند ساختمانی و صدور مجوز تردد مسیر جهت استفاده مجدد از خاک ازجمله مراحل ساماندهی پسماندهای ساختمانی باید توسط مدیریت شهری پیش بینی شود.
اجرای جسته گریخته ساماندهی پسماند ساختمانی
با وجود اجرای جسته گریخته طرح ساماندهی پسماندهای عمرانی و ساختمانی در برخی شهر‌ها، در برخی دیگر از مناطق شهری تنها به جمع‌آوری این تل از نخاله و انتقال آن به اطراف شهر‌ها بسنده شده‌است. این در حالی است که در حال حاضر در بسیاری از کشور‌های دنیا قوانینی وضع و اجرا می‌شود که علاوه بر صرفه اقتصادی و مزایای انجام این عملیات، بخش زیادی از هزینه‌های شهری و زیست محیطی هم بر عهده تولیدکننده‌های نخاله های ساختمانی است.