به گزارش «صما»احداث راه‌های مواصلاتی اعم از آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها، راه‌آهن و… یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های توسعه‌یافتگی در منطقه وجود شبکه حمل‌ونقل و جاده‌های ایمن و مناسب برای دسترسی و ارتباط با سایر مراکز مهم کشور است که به گفته بسیاری از کارشناسان تأثیر این عامل بر رشد و گسترش سایر عوا‌مل توسعه انکارناپذیر است و زمینه توسعه از جهات مختلف را فراهم می‌آورد .
ایران به دلیل قرار داشتن در مسیر استراتژیک آسیا و اروپا و همچنین شمال به جنوب و از سوی دیگر راه داشتن به دریاهای آزاد و همسایگی با کشورهای محصور در خشکی همواره یکی از راه‌های مهم مواصلاتی بین قاره‌ها بوده و هست. وجود و وفور منابع انرژی، موقعیت طبیعی و وجود فلات ایران همگی باعث شده ایران از موقعیت کم‌نظیری در حمل‌ونقل برخوردار باشد .
اما متأسفانه علی‌رغم اهمیت راه در کشور همواره این بخش از سوی سه گزینه نبود بودجه کافی و عدم تخصیص بودجه‌های عمرانی، نبود طرح‌های مطالعاتی و فشارهای متعدد نمایندگان مجلس برای ایجاد پروژه‌های غیرضروری دچار کمبود و غفلت قرارگرفته است. یکی از موضوعاتی که در چند سال اخیر هزینه هنگفتی از بودجه کشور را صرف خودکرده سدسازی است درحالی‌که هزینه این سدسازی می‌توانست به بخش عمرانی و راه تعلق بگیرد .
چه تعداد سد داریم و چه تعداد در حال احداث است
طبق آمار مرکز مدیریت منابع آب، کشور دارای هزار و 34سد ثبت‌شده است و حال به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در حال حاضر 109 طرح سدسازی نیمه‌کاره و در دست‌ساخت در کشور وجود دارد که 52 طرح از آن‌ها پیشرفت‌های بالای 50 درصد دارند بر اساس اولویت‌بندی وزارت نیرو، 43 سد از این سدها الزاماً باید حداکثر تا پایان برنامه ششم توسعه وارد مدار بهره‌برداری شود. تکمیل این 43 طرح به حدود 15 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که با توجه به اولویت آن‌ها، به هر طریق باید تأمین شود .
بخشی از منابع ساخت این سدها در حدود 30 تا 35 درصد از طریق اسناد خزانه اسلامی، 45 تا 50 درصد به‌صورت اوراق مشارکت و بخشی نیز به‌صورت نقدی تأمین می‌شود که تقریباً صد درصد منابع نقدی به تملک اراضی مردم اختصاص می‌یابد. حال به گفته بسیاری از کارشناسان یکی از دلایل حضور پررنگ سازندگان در بخش ساخت به دلیل سود و منابفع سنگین این عرصه است .
هزینه ساخت سد و راه
به‌طورکلی برای ساخت هر کیلومتر جاده دو میلیارد تومان هزینه نیاز است این میزان هزینه برای راه‌آهن 10 میلیارد تومان درحالی‌که به گفته بسیاری از کارشناسان این هزینه‌ها در برابر ساخت هر مترمربع سد رقم قابل‌توجهی نیست. در همین راستا کارشناسان مکرراً اعلام می‌کنند تمام دنیا به دنبال تخریب سد است و ایران همچنان به دنبال ساخت‌وساز سد و سدهای جدید است. برداشتن سد از روی رودخانه Elwha در واشنگتن نمونه‌ای از این تخریب است و به دنبال آن در سال ۲۰۱۴ آخرین سد بر روی این رودخانه برداشته شد. این جنبش محدود به آمریکا نیز نشده و امروز چین نیز پروژه‌های بزرگ سدسازی خود را تعطیل کرده است. اگرچه نباید فراموش کرد سدسازی یکی از اولویت کشورهایی کم‌آبی مثل ایران است اما این‌که میزان این سدها به چه اندازه‌ای باشد خود نیازمند مطالعات و مقایسه با کشورهای دیگر است
مقایسه سد و راه در دو کشور آلمان و ایران
مقایسه تعداد جاده و سد در کشور آلمان به‌عنوان یکی کشور توسعه‌یافته و مهم در نگاه ایرانیان به‌خوبی نشان می‌دهد که ما در ساخت‌وساز سدسازی دچار افراط شده‌ایم. چنانچه می‌دانید حمل‌ونقل در کشور آلمان یکی از مهم‌ترین پایه‌های اقتصاد است که شامل اتوبان‌ها و جاده‌ها، راه‌آهن و راه‌های آبی می‌شود تقریباً تمام مناطق کشور با شبکه گسترده اتوبان‌ها به هم مرتبط هستند و راه‌های محلی تمام شهرها و دهکده‌ها را به هم وصل می‌کنند و این به امکان انتقال تولیدات حتی برای تولیدی‌ها و واحدهای تجاری کوچک نیز فراهم می‌کند. آلمان با مجموع 12 هزار و 990 کیلومتر اتوبان جایگاه چهارم در جهان را دارد ولی در مقایسه با سه کشور قبل از خود مساحتی بسیار کمتر دارمساحت کشور آلمان بالای 357 میلیون کیلومترمربع وسعت دارد .
نکته قابل‌توجه کمبود اطلاعات کامل و ایران با مساحتی به بزرگی 4.6 برابر مساحت کشور آلمان در خوش‌بینانه‌ترین آمار یافته شده دارای 2780 کیلومتر اتوبان است یعنی طول اتوبان‌های ایران یک‌پنجم طول اتوبان‌های آلمان است !
یادآور می‌شود در حال حاضر مجموع اتوبان‌های ساخته‌شده حدود هزار و 950 کیلومتر، مجموع اتوبان‌های در است ساخت حدود 830 کیلومتر و مساحت کشور ایران حدود 1 میلیون و 648 هزار کیلومترمربع است .
حال در بخش بعدی تعداد سدهای دو کشور را باهم مقایسه می‌کنیم
آلمان با 32 رودخانه ازجمله رودخانه‌های بزرگی مانند ماین و راین و…طبق آمار رسمی ثبت‌شده در سال 2013 دارای 357 سد ثبت‌شده است که خیلی از این سدها جهت جلوگیری از سیل و کنترل سیلاب‌ها ساخته‌شده‌اند جالب است بدانیم که آلمان به‌طور میانگین 121 روز با بارندگی در سال دارد و میانگین دما در سال در این کشور زیر 13 درجه سلسیوس است و میانگین ساعت‌های آفتابی در روز در این کشور 4.5 ساعت است
ایران درمجموع 68 رودخانه دارد که برخی از این رودخانه‌ها فصلی بوده و برخی از آن‌ها در حال حاضر بدون آب می‌باشند. نکته قابل‌توجه این است که ایران طبق آمار مرکز مدیریت منابع آب کشور دارای 1034 سد ثبت‌شده است که البته این شامل سدهای ساخته‌شده و پروژه‌های در حال ساخت است. حال نگاهی به اطلاعات اقلیمی ایران؛ ایران دارای میانگین دمای در حدود 23 درجه سلسیوس در سال و میانگین بارش برابر یک‌سوم کشور آلمان و میزان تابش آفتاب دو برابر کشو آلمان است .
با توجه به اطلاعات بالا می‌توان گفت که ایران 4 برابر آلمان سد دارد باوجودی که یک‌سوم آلمان باران دارد و دو برابر این کشور ساعات آفتابی با دمایی در حدود دو برابر دارد که باعث تبخیر آب از دریاچه سدها می‌شود. حال می‌توان میزان اعتبارات اختصاص داده‌شده به سدسازی را با میزان اعتبارات اختصاص داده‌شده به اتوبان‌ها را باهم مقایسه کنیم؛ گرچه قابل‌ذکر است که به دست آوردن اطلاعاتی این‌چنینی در ایران آسان نیست ولی از تعداد پروژه‌های در دست مطالعه و در حال ساخت در این دو بخش قابل‌تصور است که سدسازی در ایران همچنان فعال‌تر از اتوبان‌سازی است .