مطالب خواندنی
گرایش سیاست راهبردی امریکا به سمت آسیا
محمدحسین باقی: پرزیدنت اوباما که دو سال پایانی حضور خود در کاخ سفید را می‌گذراند در سفر آسیایی سه‌روزه خود ابتدا وارد چین شد؛ کشوری که دارای پیچیدگی‌های زیادی در روابط با آمریکا است: تنش میان یک قدرت نوظهور با قدرتی مستقر و این وعده که دو کشور با دو اقتصاد بزرگ می‌توانند زمینه‌های مشترکی در مسائلی مانند تغییرات آب و هوایی بیابند. با فرود هواپیما در زیر «آسمان آبی» که به فرمان دولت «آبی» مانده بود- می‌گویند مقام‌ها برخی کارخانه‌ها را تعطیل و خودروها را از مسیر اوباما پاکسازی کردند تا آسمان برای او «آبی»تر به نظر رسد- اوباما فهرستی از برنامه‌های سخت را در پیش رو دارد؛ برنامه‌ای که یک سوی آن مراسم مربوط به دیدار رسمی است و سوی دیگر آن معامله‌های بزرگ اقتصادی در اجلاس سران.
شاید بتوان گفت سفر اوباما- که دومین سفر او در کسوت رئیس‌جمهور است- به نوعی خوش‌یمن است چرا که پیش از آغاز سفر او به آسیا، کره‌شمالی دو زندانی آمریکایی را آزاد کرد. مقام‌های آمریکایی می‌گویند در این مورد تردید دارند که آیا آزادی آنها در هنگام انجام این دیدار ترتیب داده شده بود یا بدون برنامه‌ریزی بود اما تردیدی نیست که پیامی آشتی‌جویانه در آستانه مذاکراتی می‌فرستد که بی‌تردید شامل این کشور سرکش هسته‌ای هم می‌شود. محور این سفر اما جلسه اوباما با همتای چینی‌اش «شی جین پینگ» در تالار بزرگ خلق در روز چهارشنبه خواهد بود، جایی که او با رهبری چینی دیدار می‌کند که شجاعانه اولویت حزب کمونیست را تلاش‌های رادیکال در جهت مبارزه با فساد، بهبود اقتصاد چین و سرکوب مخالفان قرار داده است.
با این حال، پیش از آن دیدار، اوباما دیداری با «جوکو ویدودو»، پوپولیست ساده و صریح، خواهد داشت که انتخاب اخیر او به عنوان رئيس جمهور جدید اندونزی مقایسه‌ای زنده برای بلندپروازی‌های استبدادی «شی» است. ویدودو هم همچون اوباما برای نشست رهبران کشورهای حاشیه اقیانوس آرام (پاسیفیک) به چین آمده است. امروز (دوشنبه)، اوباما با مدیران اقتصادی این گروه- مجمع همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام- دیدار می‌کند. او همچنین با رهبران 11 کشوری که در تلاش برای ایجاد مشارکت «پساپاسیفیکی» (ترانس آتلانتیک) هستند (یک پیمان تجارتی بلندپروازانه به رهبری آمریکا که می‌تواند ستون اصلی «چرخش استراتژیک» اوباما به آسیا باشد) دیدار می‌کند.
کاخ سفید به شکلی نظام‌مند این انتظار را که به معامله‌ای در چین دست خواهد یافت، کاهش داده است. اما این واقعیت که اوباما در آغاز این سفر با رهبران دیگر دیدار می‌کند- همراه با گزارش‌های اخیر از پیشرفت در مذاکرات با یکی از شرکت‌کنندگان کلیدی یعنی ژاپن- تحلیلگران تجاری را به این حدس و گمان رسانده که «شگفتی»هایی وجود خواهد داشت. شراکت ترانس پاسیفیکی شامل چین نمی‌شود. بنابراین پیشنهاد تجاری اصلی اوباما برای چینی‌ها همانا پیمان سرمایه‌گذاری دوجانبه جدید میان دو کشور خواهد بود. اقتصاددانان می‌گویند این پیمان می‌تواند بسیار مهم باشد که بازارهای چین را از زمان عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی در سال 2011 به روی شرکت‌های آمریکایی می‌گشاید.
پس از آغازی بسیار لرزان در اقتصاد چین اما تجار آمریکایی این پیمان را به عنوان شاخصی از جدیت «شی» در مورد اصلاحات در اقتصاد چین می‌پندارند. این پیمان چینی‌ها را ملزم می‌دارد که بسیاری از بازارهای حساس خود را بگشایند- بازارهایی که در برابر شرکت‌هایی بسته بود- یا شرکای چین را ملزم می‌دارد که بازارهای خود را به روی چینی‌ها بگشایند. «جان فریزبی» رئیس شورای اقتصادی آمریکا- چین می‌گوید: «خوش‌بینی بر جامعه اقتصادی آمریکا حاکم است. دلیل این نرمش عدم قطعیت سیاسی است. جهت سیاست اصلاحی چیست؟ ما تاکنون شاهد تاثیرات ملموس اندکی بوده‌ایم.» پیشرفت در پیمان سرمایه‌گذاری می‌تواند منابع دیگر اصطکاک در روابط را به ویژه هک سیستماتیک شرکت‌های آمریکایی از سوی چینی‌ها هموار سازد. یک گروه کاری مشترک که برای مقابله با جرایم اینترنتی راه اندازی شده بود به‌طور ناگهانی و پس از اینکه دادستان‌های آمریکایی اتهام هک علیه چندین افسر نظامی چینی وارد کردند، متوقف شد.
اوباما موضوع جرایم اینترنتی را در دیدار با همتای چینی خود در املاک «سانی لندز» در «رانچو میراژ» واقع در کالیفرنیا در ژوئن 2013 مطرح کرد. بر اساس تمام گزارش‌ها، آن
گفت و گوها خوب پیش نرفت و این گفت و گوها از آن زمان به بعد با ترشرویی پیش رفته است. دو رهبر در آن دیدار توافقنامه‌ای برای کاهش انتشار هیدروفلوروکربن‌ها امضا نکردند و کاخ سفید امیدوار است که این هفته بحث‌های گسترده‌تری میان «اوباما» و «شی» در مورد تغییر آب و هوایی شکل گیرد. «جان پودستا»، مشاور ارشد رئیس‌جمهور که بر سیاست‌های آب و هوایی نظارت دارد، بخشی از این هیات است. هدف چین و ایالات متحده همانا اعلام موضعی مشترک در مورد اهداف جدید کاهش گازهای گلخانه‌ای پیش از دور بعدی مذاکرات در مورد تغییرات آب و هوایی در سال آینده در پاریس است. در حالی که بعید است هر دو کشور اهداف خاصی را تا مارس آینده اعلام کنند، حتی یک بیانیه «تعهد عمومی» از سوی آنها می‌تواند تضمینی برای این فرآیند باشد.
اندکی پیش از پرواز «Air Force One» به سوی پکن- پس از نیمه شب یکشنبه- مقام‌های دولتی جزئیات بیشتری در مورد سفر پنهانی که «جیمز کلاپر» مدیر اطلاعات ملی آمریکا به پیونگ یانگ انجام داد ارائه دادند؛ سفری که منجر به آزادی دو آمریکایی به نامهای «کنث بائه» و «ماتیو تاد میلر» شد که در کره‌شمالی زندانی بودند. یکی از مقام‌های آمریکایی می‌گوید آقای کلاپر حامل نامهای مختصر به رهبر کره‌شمالی بود که اعلام می‌داشت او نماینده شخصی رئیس‌جمهور بوده و ماموریت او فقط آزادی دو گروگان آمریکایی است. او با رهبر کره‌شمالی دیدار نکرد، بلکه این معامله با سایر رهبران آن کشور انجام شد. این مقام آمریکایی می‌گوید که کلاپر پس از اقدام شگفت‌آور کره‌شمالی از سوی کاخ سفید انتخاب شد چرا که او ماموری امنیتی بود- نه یک دیپلمات – که این سفر را خارج از قلمرو دیپلماسی نگاه داشت. این مقام آمریکایی که به شرط فاش نشدن نامش سخن می‌گفت، افزود: «در حالی که این مساله محرک مهمی در روابط ماست اما این قطعا نگرانی‌های اساسی ما در مورد برنامه هسته‌ای این کشور را پنهان نمی‌سازد.» البته چنین آزادی‌هایی بدون سابقه نیست: در دسامبر گذشته و پس از سفر جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور آمریکا به کره جنوبی، پیونگ یانگ نظامی 85 ساله به نام «پالو آلتو» و «مرل نیومان» را آزاد کرد.
***
در زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا، چین را به عنوان مقصد نخست آسیایی خود برگزیده است، رهبران دو قدرت بزرگ آسیا یعنی «اژدهای زرد» و «خورشید تابان» با یکدیگر دیدار کردند. «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین و «شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن اولین دیدار چهره به چهره خود از زمان به قدرت رسیدن را برگزار کردند و این در حالی است که تنش‌ها میان این دو غول آسیا افزایش یافته است. ایالات متحده باید روابط پر نوسان با این دو کشور آسیایی را توازن بخشد؛ توازنی که آمریکا را وامی دارد تا بر اساس معاهده کیوتو در کنار ژاپن باشد بدون آنکه چین را برنجاند.
به گزارش خبرگزاری ژاپنی «کیودو» آخرین دیدار رسمی در این سطح میان چین و ژاپن حدود سه سال پیش و در دسامبر 2011 بود. از آن زمان به بعد، روابط دو کشور به‌طور چشمگیری رو به وخامت رفت. بخش عمده‌ای از این تنش‌ها ناشی از مناقشه سرزمینی میان دو کشور بر سر جزیره‌ای خالی از سکنه در دریای جنوبی چین است؛ جزیره‌ای که ژاپنی‌ها آن را «سنکاکو» و چینی‌ها آن را «دیائویی» می‌نامند. اقدام چین در سال گذشته مبنی بر «منطقه شناسایی دفاع هوایی» بر سر نوار بزرگی از شرق دریای چین بر شدت تنش‌ها افزود و انتقادات تندی را از جانب ژاپن و آمریکا به دنبال داشت.
«آبه» پس از این نشست در سخنانی افزود: «این دیدار اولین گام به سوی بهبود روابط دوجانبه براساس اصل ارتباط استراتژیک متقابلا مفید است.» خبرگزاری شینهوا هم گزارش داد که رئیس‌جمهور چین هم به نوبه خود از ژاپن خواست تا «کارهای بیشتری انجام دهد تا به افزایش اعتماد متقابل میان ژاپن و کشورهای نگران همسایه اش کمک کند.»
پیش از این نشست، دو کشور در اظهارات تقریبا یکسان اعلام کردند: اساسا آنها توافق کردند که اختلاف نظر دارند. رهبران بین‌المللی، از جمله باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا، برای برگزاری نشست همکاری‌های اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام در پکن حضور دارند. ناظران معتقدند اوباما تلاش می‌کند تا نقش حلقه‌ای واسط میان دو کشور را ایفا کند. اوباما از یکسو براساس معاهده امنیتی میان کشورش با ژاپن ملزم به تامین امنیت برای این کشور است و از سوی دیگر به دلیل جایگاه روزافزون چین در اقتصاد جهانی به دنبال تعامل با این کشور است. «مارک لندر» خبرنگار نیویورک تایمز می‌گوید: اوباما مایل به افزایش تنش با این دو کشور نیست. او در عوض می‌کوشد نقش حلقه‌ای واسط میان دو کشور را ایفا کند و از شدت تنش‌ها بکاهد.
نقل از دنیای اقتصاد
آرشيو مطالب...