دکتر مهدی روانشادنیا در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی ایسنا با بیان این که بیش از 99 درصد نخاله های بر جای مانده از عملیات ساخت و ساز و فعالیت های تخریب فرجامی بهتر از مکان های دفن زباله (لندفیل ها) یا کوره های زباله سوز ندارند، اظهار داشت: در شهر تهران 92 درصد سطح اشغال شده و بیش از 90 درصد مجوزهای صادره مربوط به تخریب و نوسازی ساختمان است. در سال 1391 مجوز ساخت 120 میلیون متر مربع زیربنا در کشور داده شده است. اگر به ازای تخریب هر یک مترمربع ساختمان 1.5 تن آوار ساختمانی به وجود آید، فقط در این سال 180 میلیون تن مصالح ساختمانی در کشور مصرف شده است. بررسی ها نشان می دهد، میزان بازیافت مصالح ناشی از تخریب در کشور، کمتر از یک درصد است؛ در حالی که در هلند 90 درصد، انگلستان 45 درصد و در دانمارک 87 درصد نخاله های ساختمانی بازیافت می شوند. در 15 کشور اتحادیه اروپا از 180 میلیون تن نخاله های تولیدی، 28 درصد آن بازیافت می شود.
وی خاطرنشان کرد: در یک مطالعه امریکایی، استفاده از مصالح بازیافتی در ساختمانهای فلزی به کاهش 74 درصدی مصرف انرژی، کاهش 90 درصدی مصرف مصالح، کاهش 40 درصدی مصرف آب در فرایند ساخت و کاهش 97 درصدی مواد معدنی گزارش شده است.
اقتصاد بازیافت ضایعات ساختمانی
روانشادنیا خاطرنشان کرد: کتاب بازیافت ضایعات ساختمانی، تهیه شده توسط موسسه شبکه بازیافت و نوشته مارک لنون باعث ایجاد استدلال قانع کننده ای در مورد سودمندی اقتصاد بازیافت خواهد شد. طبق براورد لنون، در منطقه بوستون امریکا، هزینه دفن زباله های ساختمانی (بتن، آجر و بلوک) در سال 2005 حدود 136 دلار در هر تن بود که شامل 31 دلار هزینه حمل و نقل در هر تن می شد در حالی که هزینه بازیافت ضایعات و همچنین حمل و نقل در هر تن 21 دلار بود که حاکی از 84 درصد صرفه جویی در هزینه های دفع است. استدلال لنون این است که در بدترین حالت، بازیافت موجب صرفه جویی حداقل 50 درصد از هزینه های دفن زباله در هر پروژهخ واهد شد.در پروژه های بزرگ تخریب، با مقدار قابل توجهی از زباله های جامد، صرفه جویی از طریق بازیافت در مقابل دفع آنها قابل توجه است و می تواند به معنای واقعی کلمه پروژه را بسیار سودآورد کند. حتی در پروژه های کوچک تر، صرفه جویی از طریق بازیافت می تواند قابل ملاحظه باشد.
وی تصریح کرد: در ایران، سالانه 17 میلیون تن (روزانه 46 هزار تن) پسماند ساختمانی در تهران و در کشور حدود 60 میلیون تن پسماند ساختمانی تولید می‌شود. اگر ارزش هر تن نخاله ساختمانی 50 دلار فرض شود روزانه 2.3 میلیون دلار و سالانه 840 میلیون دلار نخاله ساختمانی فقط در تهران دور ریخته می شود. این عدد در سطح ملی حداقل 3.1 میلیارد دلار مصالح ساختمانی به عنوان نخاله تولید می شود.
چرا بازیافت نخاله های ساختمانی، صنعتی کوچک در کشور است؟
در حال حاضر، چرخه عمر یک ساختمان به مثابه خیابانی یک طرفه است. مصالح ساختمانی استخراج شده و برای تولید محصولات ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد و پس از آن که ساختمان به پایان عمر مفید خود رسید و تخریب شد، این مواد دفن و یا سوزانده خواهند شد. با توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی، امروزه چرخه عمر ساختمان، دوره یی شده است، این حلقه با بیشترین حد ممکن برای استفاده مجدد از مواد تخریبی به جای تولید محصولات جدید کامل می شود. به عبارت دیگر زنجیره تأمین ساختمان از مصالح بازیافتی شروع می شود.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه با وجود تلاش بعضی پیمانکاران جهت بازیافت، برای عمده مصالح برداشت شده، بازاری وجود ندارد یا فرصت های بازیافت محدود به مناطق خاصی از کشور است. پول ذخیره شده از طریق عدم دفن زباله موجب سود پیمانکار در یک پروژه یا اجرای آن با درآمد زایی زیاد می شود. کار بازیافت در صنعت ساخت و ساز، وقتی که همه به استفاده از آن نیاز دارند و یا بازار خوبی برایش وجود داشته باشد، هزینه ی کمتری نسبت به دفن زباله دارد.
با وجود رشد قابل توجه صنعت بازیافت در سایر تولیدات، سهم صنعت ساختمان از بازیافت ناچیز است و بازارهای بیشتر بازیافت برای فروش مداوم زباله ها توسط پیمانکاران ساختمانی مورد نیاز است. کافی است، این بازار آشفته و غیر متشکل را مقایسه کنید با بازیافت زایدات مرغ، کاغذ و پلاستیک در کشور!
نتیجه این است که صنعت ساختمان از یک بازار سه میلیارد دلاری نصیبی نبرده و جامانده سه میلیارد دلاری زنجیره تأمین صنعت ساختمان چیزی جز صنعت بازیافت مصالح ناشی از تخریب به عنوان اولین زنجیر از زنجیره تأمین ساختمان نیست.
چه باید کرد؟
روانشادنیا که شهرداری ها و مالکان ساختمان را در مقابل هزینه مکان های دفن زباله مسوول می داند معتقد است: پیمانکاران باید بازیافت نخاله های حاصل از تخریب را بر عهده بگیرند چرا که آن طور که انجمن های ساختمان سازی سبز دنیا تخمین می‌زنند که 95 درصد از زباله ها در یک ساخت و ساز معمولی را می توان بازیافت کرد و بدین ترتیب می توان اصول مدیریت زباله های سبز را در شهرداری های سراسر کشور پدیدار کرد.
وی با اشاره به این که عملیات بازیافت سوددهی بالایی داشته و پتانسیل زیادی در این بخش وجود دارد پیشنهاد کرد با الگوبرداری از کشورهای موفق و استفاده از تجربیات آنها، ورود و استفاده از فناوریهای نوین و استفاده از ماشین آلات و دستگاههای بازیافت خارجی و تولید داخلی آنها و شناسایی فرصت های سرمایه گذاری، زمینه لازم برای ورود کارآفرینان به صنعت بازیافت ضایعات ساختمانی فراهم شود.