روش های ساخت
آلودگی صوتی در کارگاههای عمرانی
آلودگی صوتی در کارگاههای عمرانی
1- پيشنهاد نشريه 101 سازمان برنامه بودجه در خصوص كنترل صدا در كارگاه:
به شرح زير پيمانكار بايد كليه اقدامات لازم براي كاهش ميزان كلي صدا را تا حد ٨٥ دسيبل عمل آورد :
الف : پوشش گذاري روي منبع توليد صدا
ب : به كار بردن صداخفه كنهاي مناسب براي دستگاههاي تهويه و ديگر تجهيزات
پ : احداث ديوارهايي براي جداسازي منبع توليد صدا و محوطه كار
پيمانكار بايد وسايل اندازه گيري ميزان صدا را فراهم آورد و نتايج اندازه گيريها را به طور منظم يا هر زمان كه دستگاه نظارت درخواست كند ارائه نمايد ، و همچنين براي كليه كارگران و بازديدكنندگان از كارگاه، گوشي حفاظتي فراهم نمايد .
عوامل آسيب رسان و بيماري زاي محيط كار و بهداشت حرفه اي- صدا
تماس مداوم با صداي بيش از حد مجاز ، ناراحتيهاي جسمي و رواني ب ه ويژه افت شنوايي كاركنان را به همراه دارد . هرگاه تراز فشار صوت و همچنين صداي كوبه اي ١ و صداي ضربه اي ٢ از مقادير جدولهاي ٢ فراتر رود، تدابير حفاظتي مناسب براي كاهش اثرات زيا نآور صدا بايد به كار گرفته شود . - ١ و ٢٤ - ٢٤ براي كاهش تراز صوت به پايين تر از حدود تماس مجاز بايد روشهاي كنترل مهندسي مانند كنترل صدا در منبع يا بكارگيري موانع يا جاذبهاي صدا در مسير انتقال صوت و همچنين روشهاي كنترل مديريتي مانند انتخاب درست كاركنان و كاهش زمان مواجهه افراد با صدا مورد استفاده قرا ر گيرد . هرگاه روشهاي فوق به اندازه كافي م ؤثر نباشند پيمانكار موظف است گوشيهاي حفاظتي مناسب در اختيار كاركنان قرار دهد . به علاوه برنامه معاينات پزشكي، به خصوص آزمايش شنوايي سنجي براي راننده بولدوزر، كارگر سنگ شكن و كاركنان ديگري كه ممكن است در اثر تماس مداو م با صدا دچار افت شنوايي شوند، در نظر بگيرد .
1. Impulsive Noise
2. Impact Noise
١ مقادير قابل قبول حداكثر تماس شغلي با صدا - جدول ٢٤
طول مدت تماس بدون گوشي حفاظتي در روز بر حسب ساعت
|
تراز* فشار صوت بر حسب دسيبل
|
**١٦
|
٨٠
|
8
|
٨٥
|
٤
|
٩٠
|
٢
|
٩٥
|
١
|
١٠٠
|
2
|
١٠٥
|
1
|
١١٠
|
4
|
***١١٥
|
*واحد اندازه گيري صدا
**حداكثر اضافه كاري مجاز در نظر گرفته شود .
***تماس صوتي )صوت مداوم و متناوب بدون گوشي حفاظتي ( در مواردي كه تراز فشار صوت از ١١٥ دسيبل بيشتر است،
مجاز نمي باشد .
٢ حد تماس شغلي با صداي ضربه اي يا كوبه اي - جدول ٢٤
تراز فشار صوت بر حسب دسيبل
|
تعداد مجاز صداي ضربه اي يا صداي كوبه اي در روز
|
*١٤٠
|
١٠٠
|
١٣٠
|
١٠٠٠
|
١٢٠
|
١٠٠٠٠
|
*تراز فشار صوتي نبايد از ١٤٠ دسيبل تجاوز كند .
- تعريف صوت و آلودگي صوتي
در اثر ارتعاش مولكولهاي هوا و تغييرات مداوم فشار، صوت بوجود ميآيد. اين امواج بصورت طولي در هوا منتشر شده و در محدوده فركانسي معيني ميتواند توسط انسان قابل درك باشد.
بنابراين امواج صوتي شكلي از امواج مكانيكي هستند كه بصورت امواج طولي منتشر شده و ضمن برخورد با گوش، احساس شنيدن را ايجاد ميكنند.
امواج مكانيكي ميتوانند بصورت فركانسهاي متفاوت در محيط منتشر شوند، اما محدوده فركانسهاي قابل درك براي انسان بين 20 تا 000/20 هرتز ميباشد. امواج كمتر از 20 هرتز را مادون صوت و امواج بيش از 000/20 هرتز را فراصوت گويند.
سروصدا يا آلودگي صوتي را ميتوان بصورت صداي ناخواستهاي دانست كه موجب بر هم زدن آرامش در زمان استراحت و يا تمركز افراد در حين انجام كار ميشود، به همين دليل صداي موسيقي نيز اگر در يك موقعيت و زمان نامناسب اجرا شود بعنوان منبع آلودگي صوتي در نظر گرفته ميشود. واحد اندازه گيري صدا بر حسب دسيبل (dB ) و بر اساس تغييرات فشار هوا، مقدار آن بين صفر دسيبل (آستانه شنوايي) تا 130 دسيبل (آستانه كري) بالا بيان ميشود گوش انسان بلندي صدا را در فركانسهاي مختلف يكسان درك نميكند، بر همين اساس فيلتري بر روي دستگاههاي اندازهگيري صدا نصب ميشود (فيلتر وزني A ) تا محدوده اندازه گيري منطبق بر آنچه ميشنويم باشد و واحد تراز صدا بصورت dB(A )نوشته مي شود.
2-1- ارزيابي آلودگي صوتي
درصورتيكه بخواهيم وضعيت آلودگي صوتي محيطي را مورد ارزيابي فني قرار دهيم، لازم است كه چهار مرحله كاملا مجزا را طي نمائيم، اين مراحل عبارتند از:
1- شناسايي منابع آلودگي صوتي
2- اندازه گيري صدا
3- ارزشيابي با استانداردهاي معتبر
4- اقدامات كنترلي در صورت بالاتر بودن از حد آستانه هاي مجاز
در مرحله نخست لازم است وضعيت محل موردنظر با توجه به آلودگي صوتي مورد بررسي كيفي قرار گيرد. در اين مرحله سه سوال مطرح ميگردد:
1- آيا مشكل صدا وجود دارد؟
2- ميزان تراز صدا در محل مورد نظر چه ميزان بوده و آيا بالاتر از حد مجاز است؟
3- صدا از چه منبعي توليد شده و آيا ميتواند كنترل شود؟
براي دستيابي به جواب اين سئوالات، كافيست بطور مثال با يك كارگر سالن توليد صحبت نمائيم. درصورتيكه بتوان با هر فردي در فاصله يك متري به راحتي صحبت نمود، احتمالاً ميزان صدا در آن مكان به اندازهاي نيست كه سيستم شنوايي انسان را تخريب نمايد، اما برعكس چنانچه براي صحبت كردن و شنيدن صداي فرد مقابلمان مجبور باشيم، در فاصله نزديك (بين 20 تا 40 سانتيمتر) فرياد بزنيم، شدت صدا در اين مكان به احتمال بسيار زياد بالاتر از آستانه هاي مورد قبول بوده و ًميتواند باعث كاهش شنوايي كارگر شود. در اين شرايط لازم است وارد مرحله دوم شده و با استفاده از تجهيزات مناسب، ترازهاي صوتي را دﻗﻴﻘه اندازهگيري و تحت تجزيه تحليل فركانسي قرار دهيم. در مرحله اول وضعيت آلودگي صوتي بصورت كاملا كيفي مورد بررسي قرار ميگيرد، اما در مرحله دوم، ميزان شدت و فركانس اصوات با استفاده از دستگاه ترازسنج صوتي بصورت كمي اندازه گيري شده و ميتوان براحتي وضعيت آلودگي صوتي نقاط مورد نظر را با استانداردهاي معتبر صدا مقايسه و مورد ارزشيابي قرار داد. پس از مقايسه ميزان صداي موجود با استانداردهاي مطرح صدا در صورتيكه ترازهاي صوتي كمتر از آستانه هاي مجاز باشد، مشكل خاصي وجود نداشته و عملا ورود به مرحله سوم منتفي است. اما در صورتيكه ميزان شدت ترازهاي صوتي فراتر از آستانههاي مجاز باشد در اين زمان بايد وارد مرحله سوم گرديد و با ارايه رويههاي اصلاحي در جهت كاهش شدت صدا و كنترل آن گام برداشت.
3- فيزيولوژي گوش انسان
گوش انسان از سه قسمت گوش داخلي، مياني و خارجي تشكيل شده است كه هر كدام از اين قسمتها وظايف مهمي را بر عهده دارند. طبق شكل روبرو لاله گوش با توجه به شكل ظاهري خود امواج صوتي را از محيط اطراف جمعآوري نموده و پس از متمركز نمودن به داخل مجراي شنوايي منتقل مينمايد. از طريق اين مجرا اصوات به داخل گوش مياني انتقال مييابند. برخورد اصوات به پرده صماخ به كمك استخوانهاي سهگانه به گوش داخلي حلزوني شكل راه يافته و باعث مرتعش نمودن مايع داخل آن ميشود.
بخش حلزوني گوش از سلولهاي مويي شكل كوچكي تشكيل شده است كه وظيفه انتقال صدا به اعصاب حسي را بر عهده دارند. با شروع حركات مداوم اين موها، سلولهاي عصبي مربوط به آنها نيز تحريك شده و باعث تحريك فيبرهاي عصبي ميگردند.
اين تحريكات به مغز ميرسند و پس از تجزيه و تحليل اين تحريكات، در نهايت صدا توسط انسان درك ميشود.
4- اثرات صدا بر سلامت انسان
بطور كلي ميتوان تأثيرات آلودگي صوتي بر روي انسان را به چند قسمت زير تقسيمبندي كرد:
1- كاهش شنوايي
2- اثرات باليني
3- تأثير بر خواب
4- اثرات روحي و رواني
5- اختلال در مكالمات
4-1- كاهش قدرت شنوايي
سادهترين و ملموسترين عارضهاي كه صداي آزاردهنده براي انسان به ارمغان ميآورد، كاهش قدرت شنوايي است.
شنوايي طبيعي به سلامتي سه قسمت تشكيل دهنده گوش بستگي دارد و نحوه آسيب به دستگاه شنوايي از سه طريق ممكن است: هدايتي، حسي و عصبي.
كاهش شنوايي هدايتي زماني اتفاق ميافتد كه قسمت خارجي يا مياني گوش صدمه ببيند. كاهش شنوايي از نوع حسي در اثر آسيب ديدگي گوش داخلي (بخش حلزوني شكل) صورت ميگيرد و كاهش شنوايي از نوع عصبي نيز در اثر صدمه ديدن نرونهاي عصبي اتفاق ميافتد و در واقع حساسيت سلولهاي شنوايي كاهش مييابد كه به فركانس اصوات دريافتي بستگي دارد. اثرات ناشي از كاهش شنوايي حسي و عصبي از نوع تغييرات ماندگار و بازگشت ناپذير ميباشند. اين تغييرات ماندگار ميتوانند ناشي از قرارگيري در معرض يك صداي با تراز صوتي بسيار بلند در مدت زمان كوتاه نظير انفجار يا تراز صوتي پائين تر با ميزان مواجهه طولانيتر باشد0
واكنش سيستم شنوايي بدن انسان در مقابل اصوات آزار دهنده را ميتوان به 4 دسته ذيل تقسيم بندي نمود:
1- تطبيق: چنانچه سيستم شنوايي انسان در معرض تراز صوتي بالايي قرار گيرد، خود را با شرايط جديد تطبيق ميدهد تا از آسيبهاي احتمالي در امان باشد.
2- تغيير موقت آستانه شنوايي: اين مرحله بعد ازمرحله تطبيق شكل ميگيرد و در صورت ادامه مواجهه با ترازهاي صوتي بالا، خستگي و كري موقت ايجاد ميشود.
3- تغيير دائمي آستانه شنوايي: چنانچه تماس فرد با ترازهاي صوتي بالا طولاني گردد، اثرات سوء شنوايي عميقتر شده و دائمي ميشوند.
4- تغيير آستانه شنوايي غير قابل برگشت: در اين مرحله سلولهاي شنوايي آسيب ديده و تغيير غير قابل برگشت آستانه شنوايي را باعث ميشوند.
4-2- اثرات باليني
از ديگر اثرات نامطلوب ترازهاي صوتي بر روي انسان مطابق ميتوان به سر درد و سرگيجه، سوﺀهاضمه، يبوست، زخم معدهو روده، خارش و آلرژي پوستي، ناراحتي هاي عصبي، تنگي عروق، افزايش فشار خون، سكته قلبي و اختلال در روند خواب مي شود. صداي مداوم باعث افزايش هورمونهاي آدرنالين و كورتيزول خون ميشود. آدرنالين موجب افزايش ضربان قلب و هورمون كورتيزول موجب افزايش استرس و اضطراب در فرد ميشود. در سر و صداي زياد و شديد، فشار خون بويژه فشار داخل جمجمه بالا رفته، ترشحات بزاق كم شده و دهان خشك ميگردد. در ضمن حركات دودي شكل روده دچار ركود ميشود.
قرار گرفتن در معرض اصوات با شدت بالا (مانند موتور جت) حالات زير سبب ميشود:
حالت تهوع، سرگيجه، خستگي و اغتشاشات روحي و رواني، تحريكات پوستي، لرزش پوست كه به عضلات و مفاصل منتقل ميشود.
4-3- تاثير بر خواب
خواب داراي تغييرات دوره اي مشخص بوده كه پس از شروع عمق آن به طور طبيعي در طول شب 4 الي 5 مرتبه دچار افزايش يا كاهش مي گردد. با توجه به چنين الگويي، خواب به پنج مرحله تقسيم مي شود، كه اصطلاﺣﴼ به مراحل صفر تا چهار معروف است. مرحله صفر مرحله بيداري است و مرحله چهار عميق ترين قسمت خواب است كه به مرحله REM يا مرحله رويا – خواب موسوم است.
اين مرحله براي آرامش روحي و تمدد اعصاب بسيار حياتي و مبرم مي باشد. در راستاي جلوگيري از بروز اثرات منفي بر روي مرحله رويا – خواب در فضاهاي داخلي نبايد تراز صدا بالا باشد.
4-4- اثرات روحي و رواني
يكي از بزرگترين عوامل ايجاد كننده اضطراب در افراد سر و صدا است. مواجهه زياد با تراز صداي بالا در صنعت، ايجاد عصبانيت و تحريك در عكس العمل فرد مي شود. اعتقاد بر اينست كه سرو صدا يكي از عوامل مستقيم بيماريهاي روحي است و نيز ممكن است سرعت يا شدت پيشرفت يك ناهنجاري روحي را بيشتر كند.
شواهدي كه دال بر ارتباط سر وصدا با بيماريهاي روحي باشد بسيار كم است و بيشتر بر اساس اثرات كلينيكي و باليني سنجيده ميشود، عليرغم وجود شواهد ضعيف، اين شواهد دلالت بر وجود اثرات منفي سر و صداي محيط بر سلامت روحي افراد دارد.
4-5- تاثير بر روي نوزادان (جنين)
سر و صدا ميتواند يكي از عوامل سقط جنين باشد. سر و صدا باعث استرس مادران ميشود، اين استرس رگهاي رحم را كه مسئول تهيه مواد غذايي و اكسيژن به جنين هستند، منقبض مينمايد، لذا نوزادان اغلب با كاهش وزن به دنيا ميآيند.
4-6- اختلال در مكالمات
تداخل صدا با مكالمات منجر به درصد گستردهاي از ناتوانيهاي انسان ميشود، مانند كاهش تمركز، كاهش دقت، كاهش اعتماد به نفس، عصبانيت، پايين آمدن قدرت ادراك، مشكلاتي درباره ارتباطات انساني.
5- اثر سر و صدا بر روي گياهان و حيوانات:
سر و صدا رشد گياهان را بطور قابل ملاحظهاي كاهش ميدهد و همچنين رشد گياهان گلخانهاي تحت تأثير صداي موسيقي افزايش مييابد. در حيوانات سر و صدا سبب مهاجرت بيموقع حيات وحش و پرندگان، خونريزيهاي گوش، سقط جنين، بياشتهايي، كاهش شير در حيوانات شيرده و كوتاه شدن طول عمر آنها ميشود.
6- منابع سروصدا:
عمدهترين منابع سر و صدا در محيطهاي شهري ناشي از وسايل حمل و نقل ميباشد. كه شامل حمل و نقل جاده اي، هواپيماها و قطارها ميباشند.
ترازهاي صوتي ناشي از وسايل حمل و نقل جادهاي (شامل موتورسيكلت، ماشينهاي سواري، ماشينهاي سنگين و نيمهسنگين) سهم عمدهاي در توليد آلودگي صوتي شهرها دارند.
از منابع ديگر سر و صدا در جوامع شهري ميتوان به فعاليتهاي صنعتي، فعاليتهاي ساختماني و تجهيزات و دستگاههاي موجود در محيط زندگي و منزل اشاره نمود كه هر يك سهم مشخصي را در توليد آلودگي صوتي زيست محيطي دارند.
7- استانداردهاي آلودگي صوتي:
در فاصله بين يك تا دو دهه اخير، در اكثريت كشورهاي جهان توجه خاصي نسبت به مسئله صدا و آلودگي ناشي از آن بوجود آمده كه منجر به تدوين آئين نامهها و اجراء قوانين خاص مبارزه با آلودگي صوتي در آن كشورها شده است. در كشور ما نيز اقداماتي در خصوص مبارزه با اين آلاينده زيست محيطي آغاز شده كه براي دستيابي به شرايط بهينه و بمنظور بررسي و برآورد تاثيرات صدا، لازم است دو نوع استاندارد در ايران تعيين شود:
1. Ambient or Environment Standards : اين استاندارد حد آستانه مجازي را براي محيطهاي مختلف شهري تعيين مينمايد. در صورتيكه هر فردي چه بعنوان عابر و يا بعنوان ساكن در يك منطقه مسكوني و يا بعنوان شاغل در يك منطقه تجاري يا صنعتي تحت آستانههاي مجاز زيستمحيطي قرار داشته باشد، دچار عوارض سوء صدا نخواهد گرديد.
2. Emission Standards : با استفاده از اين استاندارد، ميزان ترازهاي خروجي منابع ايجاد كننده صدا قابل مقايسه و ارزشيابي ميباشد. استانداردهاي زيستمحيطي لازم است بمنظور آسايش و آرامش انسان تعيين گردد.
لذا شفاف نمودن و تعيين دقيقاين استانداردها به نوع رفتار، فرهنگ، آداب و رسوم و بالاخره به ساختار فيزيكي شهرها بستگي خواهد داشت، بهمين دليل در تعيين اين نوع استانداردها در كشورهاي مختلف تفاوتهايي ديده شده است.
در جدول زير استاندارد زيست محيطي كشورمان را كه توسط سازمان حفاظت محيط زيست اعلام گرديده مشاهده مينمائيم. مطابق اين استاندارد مناطق شهري كشورمان به 5 دسته تقسيم شده است.
حدود مجاز صدا در هواي آزاد ايران
نوع منطقه روز از ساعت 7 الي 22dB (A ) شب از ساعت 22 الي 7Db (A )
1.منطقه مسكوني 55 45
2.منطقه تجاري-مسكوني 60 50
3.منطقه تجاري 65 55
4.منطقه مسكوني-صنعتي 70 60
5.منطقه صنعتي 75 65
8- روشهاي كنترل و كاهش آلودگي صوتي :
جهت كنترل و كاهش آلودگي صوتي روشهاي مختلفي وجود دارد كه در زير خلاصهاي از آنها ذكر شده است:
جهت كنترل آلودگي صوتي بايد سه مرحله مد نظر قرار گيرد:
1- كاهش و كنترل صداي منبع توليد كننده صوت
2- كاهش و كنترل صدا در مسير انتشار صوت
3- كاهش و كنترل صدا در محل دريافت صوت
مرحله اول مربوط به توليد كنندگان وسايل حمل و نقل، خودروسازان و بطور كلي سازندگان تجهيزات ميباشند كه بايد قوانين اجرا كردن استاندارد ساخت تجهيزات و اجبار اجراي آن توسط دولت تدوين شود.
در مرحله دوم و سوم هم بايد قوانين خاصي در خصوص پيمانكاران ساختماني براي ساختمانهاي كنار منابع سر و صدا تدوين شود. از جمله راهكارهاي كاهش و كنترل سر و صدا در زير آمده است:
1-8- تبديل به احسن نمودن خودروهاي فرسوده
بعلت قديمي و يا فرسوده بودن خودروها صداي توليدي از اجزاي مختلف آنها مثل موتور ، اگزوز و سيستم انتقال نيرو در حد بالايي قرار دارد.
به عبارتي چنانچه خودروهاي قديمي با خودروهاي جديد جايگزين گردند علاوه بر كاهش آلودگي هواي منتشره از آنها ميزان صداي توليدي نيز در حد قابل توجهي كاهش مي يابد.
2-8-استفاده از سدهاي آكوستيكي
يكي از راههاي مناسب جهت جلوگيري از انتشار صدا به نواحي مجاور خيابانها استفاده از ديوارههايي است كه داراي جنس، طول، شكل،ارتفاع و طراحي ويژه ميباشند.
مصالح مورد استفاده در ساخت و طراحي اين ديواره ها در مقدار كاهش صداي آنها تاثير بسيار زيادي دارد.
3-8- جلوگيري از تردد خودروهاي سنگين در خيابانهاي فرعي در شب
در روز معمولا براي خودروهاي سنگين و كاميونها ممنوعيت تردد در سطح شهر وجود دارد به همين دليل اين وسايط نقليه سنگين مجبور به تردد در شب ميشوند و به علل مختلف مانند تعجيل در رسيدن به مقصد و ممنوعيت استفاده از بعضي مسيرها، خيابانهاي فرعي را كه از مناطق مسكوني عبور ميكنند بر ميگزينند و چون در حال حمل بارهاي سنگين هستند آلودگي صوتي بالايي را در اين مناطق ايجاد ميكنند. بعلت اينكه مسيرهاي فرعي از مناطق مسكوني عبور ميكنند و خيابانهاي اصلي در ميان مناطق تجاري قرار دارند و اين مناطق در شب فعال نيستند، بنابراين در صورتيكه مسيرهاي تردد خودروهاي سنگين در شب از مسيرهاي اصلي صورت گيرد آلودگي صوتي مناطق مسكوني در شب كاهش خواهد يافت.
4-8- استفاده از پوشش گياهي
پوشش گياهي اگر داراي ارتفاع كافي، عرض و تراكم مناسب باشد ميتواند صداي ناشي از ترافيك بزرگراهها را كاهش دهد. استفاده از پوشش گياهي علاوه بر كاهش صدا، اثرات رواني مطلوبي نيز در بر دارد و براي ايجاد يك پوشش گياهي نياز به فضاي زياد ميباشد.
5-8- استفاده از آسفالتهاي متخلخل
در خصوص تماس سطح تاير با سطح جاده عوامل موثر در ايجاد صدا، شكل آج و نوع لاستيك ماشين، همچنين نوع و قدمت آسفالت مورد استفاده مهم ميباشد. هر چه سطح جاده هموارتر و داراي تخلخل بيشتري باشد صداي توليدي كمتر خواهد بود.
6-8-عايق بندي ساختمانها
در حالت كلي مواد جاذب صوتي ميزان تراز صوت را كاهش ميدهند و براي ساختمانها ميتوان از مصالح مناسب جهت جذب صوت دريافتي يا انعكاس آن از سطح ساختمان استفاده كرد.
انرژي صوتي در مواد نرم وداراي تخلخل زياد بصورت موثري جذب ميشوند در حاليكه براي انعكاس، از مصالح سخت و فشرده استفاده ميشود. در خصوص عايقبندي ساختمانها ميتوان از پنجرههاي دو جداره كه درزبندي آن بصورت كامل انجام شده است استفاده كرد.
ديوارهاي آجري عايقهاي صوتي بسيار خوبي هستند ولي در جذب صوتي بسيار فقير ميباشند و با تركيب يك مانع با چگالي بالا ميتوان در كاهش بيشتر سر و صدا در ساختمانها استفاده كرد.
آرشيو مطالب...
شيوا طهماسبي :
يكي از راه هاي كاهش الودگي صوتي استفاده از صدا شكن در مكان هاي بر سر وصدا مي باشد.كه حدود 50 سال است كه در كشور هاي ديگر استفاده مي شود.با صدا شكن ميتوان صدا هاي معمولي و حتي نجوا را شنيد ولي شدت صداهاي بلند مثل صداي ترافيك و نويز كارخانجات و ... كاسته ميشود.