ناكارآمدی نظام طرح‌ریزی و برنامه‌های توسعه شهری در مواجهه با مشکلات موجود، بر ضرورت توجه و تدوین یك دستوركار شهری جدید می‌افزاید. بیش از چهار دهه از برنامه‌ریزی و تهیه طرح‌های توسعه شهری می‌گذرد.
این طرح‌ها با رویكردی اقتدارگرا، از بالا به پایین، كمی و كالبدی نتوانسته‌اند راه‌حل‌های كارآمدی را در مواجهه با مسائل و مشكلات شهر و شهروندان ارایه كنند. به استناد تجارب جهانی و بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه شهری در كشورهای توسعه یافته، سیاست بازآفرینی شهری با رویكردی شهرنگر، جامع و یكپارچه با تاكید بر مقوله «كیفیت زندگی» به عنوان یك دستور كار شهری جدید می‌تواند برنامه مناسبی برای پاسخگویی به نیازهای كنونی شهر و شهروندان باشد.
نابسامانی كنونی شهرها، زندگی شهروندان را دچار مخاطرات فراوان كرده و كیفیت سكونت را به نازل‌ترین وضع خود رسانده است. نمودهای این نابسامانی، در پهنه‌های مختلف شهری به شكل عرصه‌های ناكارآمد، بخش‌های وسیعی از شهرها را در برگرفته و جمعیت قابل توجهی از ساكنان شهر به شكل مستقیم یا غیرمستقیم از مسائل و مشكلات آن رنج می‌برند. مهم‌ترین مسائل مبتلابه شهرها به ویژه كلانشهرهای كشور عبارتند از:
- فقرشهری، مشتمل بر فقر درآمدی، فقر بهداشتی- آموزشی و خدمات اجتماعی، فقر خدمات پایه (زیربنایی و روبنایی) از قبیل شبكه آب سالم، توزیع برق و سایر خدمات زیربنایی و خدمات درمانی، فقر امنیت و بسیاری محرومیت‌های دیگر.
- ناكارآمدی نظام جابه‌جایی، تحرك، جنبش و پویایی شهری در یك نظام ساختاری و یكپارچه شهری
- نابرابری‌های فضایی- كاركردی، توسعه نامتعادل و ناهماهنگ و توزیع نابرابر خدمات
- بحران هویت، تنزل ارزش‌ها، افت منزلت اجتماعی- مكانی و بی‌توجهی به حفاظت و حراست از میراث معنوی- طبیعی و ملموس
- تاب‌آوری پایین شهرها در مواجهه با بلایا و مخاطرات، كاهش ایمنی، خطرپذیری و ریسك
- تنزل كیفی محیط‌زیست، آلودگی‌ها، بحران آب، تخریب زیست‌بوم‌ها، كمبودها و توزیع نامناسب فضای سبز
ناكارآمدی نظام طرح‌ریزی و برنامه‌های توسعه شهری در مواجهه با مسائل فوق، بر ضرورت توجه و تدوین یك دستوركار شهری جدید می‌افزاید. بیش از چهار دهه از برنامه‌ریزی و تهیه طرح‌های توسعه شهری می‌گذرد. این طرح‌ها با رویكردی اقتدارگرا، از بالا به پایین، كمی و كالبدی نتوانسته‌اند راه‌حل‌های كارآمدی را در مواجهه با مسائل و مشكلات شهر و شهروندان ارایه كنند. به استناد تجارب جهانی و بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه شهری در كشورهای توسعه یافته، سیاست بازآفرینی شهری با رویكردی شهرنگر، جامع و یكپارچه با تاكید بر مقوله «كیفیت زندگی» به عنوان یك دستور كار شهری جدید می‌تواند برنامه مناسبی برای پاسخگویی به نیازهای كنونی شهر و شهروندان باشد.
امروزه این سیاست در قالب برنامه‌های موضوعی متنوع و گسترد‌ه از قبیل برنامه كاهش فقر شهری، تاب‌آوری شهری، همه شمولی و مقابله با جریان طرد اجتماعی، رنسانس شهری، شهرپاید‌ار، عد‌الت فضایی- اجتماعی، توانمند‌سازی، حكمروایی خوب، حفاظت و باززند‌ه‌سازی مطرح و به مورد اجرا گذاشته می‌شود. عرصه‌های متنوعی از شهر نیز كه دچار نابسامانی و مسائل و مشكلات فضایی- كاركردی هستند نیز مشمول این سیاست هستند. در این خصوص، بازآفرینی مباد‌ی ورود‌ی شهرها، رود‌خانه‌ها و حاشیه عرصه‌های طبیعی، فضاهای عمومی، ایستگاه‌های راه‌آهن، محلات، اراضی مستعد توسعه مجد‌د، پایانه‌های شهری و مراكز تاریخی شهرها از نمونه‌های قابل توجهند.
وزارت راه و شهرسازی در تلاش است با طرح این دستور كار شهری جدید، سیاست نوینی را برای خروج از بحران فوق‌الذكرد‌ر عرصه توسعه شهری رقم بزند.
*معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران